Home Opinie & AchtergrondOpeningsartikel Ongezien een tien

Ongezien een tien

door Redactie

Bij het beoordelen van tentamens spelen vooroordelen op basis van naam, geslacht en andere kenmerken van de student een rol. Anoniem tentamineren beperkt de invloed van deze vooroordelen. Voor een objectieve beoordeling van de student moet de Radboud Universiteit daarom anoniem tentamineren.


Tekst: Camee Comperen en Jonathan Janssen
Illustratie: Joëlla Verschoor

Je hebt een onconventionele achternaam en krijgt daarom een lager cijfer voor een tentamen. Onwaarschijnlijk? Dit gebeurt constant aan universiteiten. Onderzoek van de Universiteit van New England uit 2016 laat zien dat naam, geslacht of reputatie van een student zowel een negatieve als een positieve invloed uit kan oefenen op de beoordeling. Daardoor krijgen studenten vaak andere cijfers van hun docenten dan ze, puur op basis van de inhoud van hun werk, verdienen. Anoniem tentamineren, waarbij docenten niet kunnen zien wie ze beoordelen, kan dit makkelijk en effectief voorkomen. Om de kwaliteit van het werk van de student centraal te stellen, moet aan de Radboud Universiteit (RU) anoniem worden getentamineerd.

‘Niemand wil mensen ongelijk behandelen, maar bij iedereen kan dat wel gebeuren, ook bij docenten.’

Onbevooroordeeld beoordelen

Iedereen is bevooroordeeld wanneer ze anderen moeten beoordelen. ‘Niemand wil mensen ongelijk behandelen, maar bij iedereen kan dat wel gebeuren, ook bij docenten’, vertelt Gijs Bijlstra, sociaal psycholoog aan de RU. ‘Als je andere mensen waarneemt, activeer je allerlei kennis, zoals stereotypen, vooroordelen of andere verwachtingen. Zo kun je een label op iemand plakken als man of vrouw, Nederlander of niet-Nederlander, of goede of minder goede student.’ Bij deze labels kun je verschillende verwachtingen hebben, bijvoorbeeld dat een ‘goede student’ per definitie betere antwoorden geeft dan een minder goede student. ‘Het activeren van die kennis kan vervolgens je gedrag en beoordelingsvermogen beïnvloeden’, legt Bijlstra uit.

Deze bias heeft ook invloed op de beoordeling van studenten. Het onderzoek van de Universiteit van New England wijst uit dat een leuke naam of een aantrekkelijk uiterlijk al invloed kan hebben op de beoordeling van een student. Wanneer docenten zich bewust zijn van de benadeelde positie van bepaalde studenten, kan er reverse bias optreden. Hierdoor kunnen ze studenten uit bepaalde groepen juist hoger beoordelen. Bewustwording alleen is dus geen oplossing, maar anoniem tentamineren kan de invloed van deze bias wel inperken.

Eenvoudig en effectief

De stap naar anoniem tentamineren is zo gemaakt. Zo zouden studenten alleen hun studentnummer of een uniek tentamennummer in kunnen vullen op het tentamenvel. Zeker nu steeds meer tentamens digitaal worden afgenomen, zoals bij Rechten en Psychologie, is het makkelijker om anoniem te tentamineren. Digitaal is het eenvoudig in te stellen dat studenten geen naam in hoeven te vullen, zodat docenten daar niet door worden beïnvloed.

Ondanks dat het zo voor de hand ligt, experimenteert nu maar een enkele docent aan de RU op eigen initiatief met anoniem tentamineren. Dat terwijl anoniem tentamineren in Groot-Brittannië al jaren standaard is. Studenten met bijvoorbeeld een niet-Britse etnische achtergrond halen daar nu gemiddeld hogere cijfers dan daarvoor. Ook in Leuven, Groningen en Utrecht maken de universiteiten steeds meer gebruik van anonieme toetsing. In Nijmegen is de Universitaire Studentenraad slechts voorzichtig in gesprek met de afdeling Strategie Onderwijs en Onderzoek van de universiteit over de haalbaarheid van anoniem tentamineren, maar dit heeft nog geen resultaat opgeleverd.

Aan de Faculteit Geesteswetenschappen van de Universiteit Utrecht (UU) is vorig jaar een initiatief voor anoniem tentamineren opgezet. Door een succesvolle pilot kan elke docent op de faculteit nu zelf bepalen of hij anoniem tentamineert. Docenten waren over het algemeen tevreden over de resultaten van de pilot, de kritiek was vooral praktisch. ‘Het enige bezwaar van docenten was dat het invoeren van de cijfers nu iets minder makkelijk is, maar dat is eenvoudig op te lossen met de zoekfunctie van de computer’, zegt Sander Werkhoven, ethicus aan de UU en een van de initiatiefnemers. ‘Een eerlijke behandeling van alle studenten is erg belangrijk en het is een taak van universitaire medewerkers om daar goed mee om te gaan. Anoniem toetsen is een eenvoudige manier om docenten daarbij te ondersteunen.’

‘Het is een fijne gedachte om te denken: onderscheid maken in groepen, dat doen alleen racisten en seksisten, ik niet.’


Meer dan symptoombestrijding

Toch zijn niet alle universiteiten voorstander van anoniem tentamineren. De discussie wordt ook aan de Vrije Universiteit (VU) gevoerd. Karen van Oudenhoven-Van der Zee, Chief Diversity Officer aan de VU, is verantwoordelijk voor het tegengaan van bias binnen de universiteit. Zij vindt anoniem tentamineren slechts een vorm van symptoombestrijding en geen duurzame oplossing. ‘Als je de dieperliggende vooroordelen in de maatschappij niet aanpakt, dan doe je niets aan het daadwerkelijke probleem. Daarom proberen wij docenten te trainen om goed om te gaan met bias.’

Natuurlijk is het zo dat dieperliggende discriminerende vooroordelen zoveel mogelijk moeten worden aangepakt, maar deze helemaal uitroeien is onmogelijk. ‘Het is een fijne gedachte om te denken: onderscheid maken in groepen, dat doen alleen racisten en seksisten, ik niet’, reageert Bijlstra. ‘Ons brein is echter ingesteld om met gebruik van onderscheid in groepen allerlei informatie te verwerken.’ Hierdoor kan iedereen worden beïnvloed door vooroordelen en is bias niet volledig uit te roeien. Het anoniem beoordelen van tentamens kan de invloed van bias in ieder geval beperken.

Mensen zullen altijd worden beïnvloed door bias, op een negatieve dan wel positieve manier. Anoniem tentamineren is een makkelijke manier om de invloed van bias te beperken en de studenten eerlijker te behandelen. Daarom moet het ook op de RU de standaard worden. Studenten moeten worden beoordeeld op de inhoud van hun werk, niet op hun uiterlijk, achtergrond of geslacht. Een objectievere wereld begint bij RU zelf.

Dit artikel verscheen eerder in de zesde editie van ANS.

Laat een reactie achter

Gerelateerde artikelen