Home Opinie & AchtergrondTijdgeest Tijdgeest: Tot de kern

Tijdgeest: Tot de kern

door Redactie

In Tijdgeest wordt iedere editie het verleden, heden en de toekomst van een fenomeen of ontwikkeling besproken. Deze editie: De kijk op kernenergie.

Tekst: Julia Meilink
Illustratie: Timon Vader

Dit artikel verscheen eerder in de eerste editie van ANS.

illustratie tijdsgeest kernenergie 750x

Het klimaatakkoord van Parijs dwingt menig Nederlander nog eens extra te reflecteren op schone energiebronnen in eigen land. Om aan het klimaatakkoord te voldoen, gaan veel stemmen op voor meer zonne- en windenergie, warmtepompen en biobrandstof. Eén schone oplossing zou de grootschalige invoering van kernenergie zijn. Meerdere kernbommen en -rampen zorgden voor veel ophef over kernenergie. Het lijkt tegenwoordig zelfs een taboe te zijn. Aan de andere kant proberen met name wetenschappers het nu weer te introduceren als oplossing van het klimaatprobleem. Waar komt de verdeelde kijk op kernenergie vandaan en hoe heeft de tijdsgeest zich ontwikkeld?

Verleden: Voor elke oplossing een probleem
Rond de jaren 50 van de vorige eeuw werd kernenergie voor het eerst door de politiek en wetenschap aangedragen als nieuwe energiebron. Nederland wilde niet langer afhankelijk zijn van olie uit het instabiele Midden-Oosten. Bovendien wilde het niet blijven teren op vervuilende kolencentrales in eigen land. Kernenergie werd als oplossing aangedragen, ondanks dat er in Hiroshima en Nagasaki veel slachtoffers vielen dankzij twee kernbommen.

Volgens Wim van Meurs, hoogleraar Europese politieke geschiedenis aan de Radboud Universiteit (RU), kwam dat omdat de bevolking er in de jaren 50 nog veel vertrouwen in had dat de wetenschap allerlei problemen kon oplossen. ‘Men zag voornamelijk het voordeel van kernenergie als schonere variant op kolencentrales met een enorme uitstoot. Het werd gezien als een soort wondermiddel.’ Met een museumtentoonstelling genaamd ‘Het Atoom’ in Schiphol probeerde de overheid het publiek verder te enthousiasmeren over kernenergie. Daar keken over een periode van tweeënhalve maand 750.000 enthousiaste bezoekers verbouwereerd naar een reactor in een diep bassin waar een mysterieuze blauwe gloed vanaf kwam.

In 1972 werd door Harrie Langman, minister van Economische Zaken, een plan ingediend voor de bouw van maar liefst 35 kerncentrales in eigen land. Dat er ook haken en ogen aan dat plan zaten, bleek na een nota van de toen net opgerichte Werkgroep Kernenergie van Milieudefensie. Daarin kwam naar voren dat kernenergie vier praktische bezwaren kent die later leidend in het kernenergie debat zouden worden: uitstraling in de omgeving; opslaggevaren met afval; veiligheidsbezwaren voor de bevolkingen de verspreiding van nucleaire wapenkennis. Hierdoor werd de bouw van bijna alle 35 kerncentrales afgeblazen en werden burgerbewegingen tegen kernenergie opgezet.

 tijdlijn 300x

Heden: Grote boze radioactieve wolk
De positieve kijk van de jaren 50 is inmiddels verdwenen. Tegenwoordig staat de Nederlandse bevolking behoorlijk sceptisch tegenover kernenergie. Deze houding komt voornamelijk voort uit een aantal kernrampen uit het verleden. Zo staat de ramp bij Tsjernobyl in 1986, waarbij een radioactieve wolk boven Europahing, veel Nederlanders nog bij. Recentelijk werd de angst jegens kernenergie nog aangewakkerd door de ramp in Fukushima in 2011. De blijvende straling van die nucleaire ramp had als gevolg dat in Japan een gebied ter grootte van Noord-Holland onbewoonbaar is geworden. Ook voor de nieuwe generatie is dat een argument tegen het gebruik van kernenergie. De huidige negatieve beeldvorming van kernenergie bij burgers leidt ertoe dat politici zich liever niet aan het onderwerp wagen. Laurens Landeweerd, hoogleraar Science and Society aan de RU, stelt dat Fukushima en Tsjernobyl nog te vers in het collectieve geheugen liggen. ‘Geen enkele partij wil zich branden aan een gevoelig onderwerp als kernenergie. De public relations rondom kerncentrales zijn zeer slecht. In principe is dat spijtig, want op dit moment is het onze schoonste oplossing voor het klimaatprobleem.’

Toch begint bij enkele politici klimaatenergie te dagen als mogelijke energiebron voor de toekomst. Zo stelde VVD-fractieleider Klaas Dijkhoff de invoering van kernenergie voor om de doelstellingen van Parijs te halen. ‘Ik zie niet in hoe je de doelen haalt zonder kernenergie. Dus wat mij betreft gaan we snel beginnen met bouwen’, verklaarde hij vorig jaar stellig in Nieuwsuur. Langzaamaan komt kernenergie weer op de kaart te staan als milieuvriendelijk alternatief.


Toekomst: De negende generatie hoop
Veel wetenschappers zien kernenergie ook als de beste oplossing voor het klimaatprobleem. Landeweerd beaamt dit: ‘Er zijn weinig andere alternatieven voor de toekomst: biobrandstof gaat het niet halen, zonne- en windenergie leveren ondermaats en het energieverbruik van mensen is lastig te minderen.’ Hoewel kernenergie zeker een bijdrage kan leveren aan schonere energiewinning op lange termijn, is dit niet per se een oplossing voor de aankomende klimaatdoelstellingen. ‘Het gehele besluit- en bouwproces zou vanaf ditmoment zo’n 25 jaar duren. Kernenergie kan dus nooit eenbijdrage leveren aan onze doelstelling voor 2030’, vertelt Eric-Jan Tuininga, voormalig hoogleraar Maatschappelijke aspecten van de wis- en natuurkunde en medeoprichter van de Werkgroep Kernenergie.

Deze werkgroep, die in de jaren 70 nog kanttekeningen bij kerncentrales zette, bespreekt nu aangeleverde oplossingen voor het klimaatdebat. In de meest recente update bespreekt Wim Turkenburg, medeoprichter van de werkgroep, de nieuwe generatie kerncentrales. Hij stelt dat die hoop bieden voor een veiligere kernenergiewinning in de toekomst, waarbij de kans op rampen kleiner is.

Volgens Landeweerd wordt het voor politici op den duur onhoudbaar om hun vingers niet te branden aan kernenergie. ‘Doordat het klimaatprobleem steeds urgenter wordt, komt er een moment dat we kernenergie serieus moetengaan overwegen’, vertelt hij. Van Meurs stelt daarentegen dat het bouwen van kerncentrales niet haalbaar is door de maatschappelijke ophef die bij ontwikkeling zou ontstaan. ‘Het collectief geheugen is dermate beïnvloed door de rampen uit het verleden, dat die negatieve lading haast niet meer kan worden uitgewist.’ De conclusie: verdeeldheid in kernfusie.

Laat een reactie achter

Gerelateerde artikelen