Studenten volgen steeds vaker bijvakken bij andere universiteiten en lopen stages in andere steden. Om die reden hebben zij een flexibeler reisproduct nodig. Om studenten deze flexibiliteit te bieden, moet DUO hen de mogelijkheid bieden zelf vijf dagen uit te kiezen waarop ze gratis mogen reizen.
Tekst: Floor Toebes en Julia Meilink
Illustratie: Inge Spoelstra
Dit artikel verscheen eerder in de zevende editie van ANS
Het studentenreisproduct stamt uit 1991. In het begin van zijn bestaan was het reisproduct gedurende de hele week geldig. Volgens toenmalig minister van Onderwijs Jo Ritzen werd deze regeling ingevoerd omdat men voorspelde dat studenten in het hoger onderwijs steeds meer van traditionele studiepatronen zouden afwijken. Verwacht werd dat studenten op verschillende plaatsen en op verschillende momenten aanwezig moesten zijn. Die flexibiliteit in het onderwijs liet echter nog even op zich wachten en veel studenten vonden een reisproduct voor de hele week niet nodig. Daarom werd de keuze tussen weekend- en week-OV in 1994 een feit. Tegenwoordig zijn afwijkende studieprogramma’s echter alom vertegenwoordigd in het hoger onderwijs en hebben studenten juist een vernieuwd reisproduct nodig. Om studenten flexibiliteit te bieden, moet DUO hen de mogelijkheid geven zelf vijf dagen uit te kiezen waarop ze gratis mogen reizen. Dit alternatief levert vooral voordelen op: het ontlast de maandagochtendspits, het is niet aantoonbaar duurder dan de huidige regeling en het is vooral flexibel.
Flexibiliteit
Niemand kijkt er meer van op als een student na de studie er een bestuursjaar, bijvakken en een pre-master op heeft zitten. Studenten moeten zich in hun studieactiviteiten onderscheiden om een goede baan te krijgen. Dat is een noodzakelijkheid voor veel studenten in de huidige tijd van blitse cv’s met bergen vrijwilligerswerk, uitzonderlijke prestaties en bijzondere stages. De tijd van hyperconcurrentie tussen studenten is aangebroken. Nederlandse universiteiten stimuleren dit door studenten meer mogelijkheden voor extracurriculaire activiteiten te bieden en samen te werken met andere universiteiten. De universiteit neemt aan dat haar studenten activiteiten op veel verschillende plaatsen ondernemen. DUO lijkt echter blind voor deze veranderingen: het huidige studentenreisproduct groeit niet mee met de ontwikkelingen in studievrijheid. Het is sterk verouderd en vernieuwing is hard nodig.
‘Studenten blijven zich aanpassen. Het is echter het reisproduct dat vertraging heeft.’
Voorspellen met voorstellen
Dat het studentenreisproduct op de schop moet, is geen nieuw idee. In 2017 opperde D66-Kamerlid Paul van Meenen dat het studentenreisproduct gedurende de hele week geldig zou moeten zijn. Dit voorstel werd niet serieus genomen omdat het de overheid te veel geld zou kosten. Een oplossing die wel realistisch is, is studenten zelf de mogelijkheid bieden om vijf dagen uit te kiezen waarop ze gratis mogen reizen. Dit voorstel is financieel wel mogelijk. In de huidige regeling reist 91 procent van de studenten al vijf dagen met hun week-OV. Een reisproduct met hetzelfde aantal dagen is dus niet aanzienlijk duurder. 9 procent van de studenten heeft nu nog een weekend-OV. Die groep studenten mag dan drie dagen meer reizen. De kosten voor dat uitgebreidere abonnement vallen wellicht iets hoger uit, maar ze zouden nooit zo veel stijgen als bij een zevendaags product. Bovendien zou deze mogelijkheid heel wat flexibeler zijn dan de huidige regeling waarin de dagen in beide abonnementsmogelijkheden aaneengesloten zijn. Studenten moeten ervoor kunnen kiezen om vijf reisdagen over de hele week te verspreiden: ze moeten zowel in het weekend als doordeweeks kunnen reizen. Het komt namelijk ook voor dat studenten in het weekend studieactiviteiten ondernemen of tussen hun drukke programma door nog op visite bij hun ouders willen gaan.
Spits
Tegenstanders stellen dat de spits alleen maar drukker wordt naarmate studenten meer reizen. Dat is volgens Ritzen echter een mythe: de spits wordt vooral veroorzaakt door werkenden. De drukte in het openbaar vervoer zal niet verergeren door het voorgestelde reisproduct. In het beste geval kan het de maandagochtendspits zelfs wat ontlasten. De verwachting is dat studenten op andere tijden gaan reizen. Momenteel reizen veel studenten die
een kamer hebben op vrijdagavond naar hun ouderlijk huis. Zij gaan dan massaal op de maandagochtend terug naar hun kamer, wat leidt tot volgestouwde coupés. Met de voorgestelde regeling kunnen zij ook op zondag al terugreizen waardoor de studentenmania op maandagochtend vermindert.Al met al is de huidige OV-regeling sterk verouderd en past deze niet meer bij de huidige, flexibele studieprogramma’s die studenten volgen. Het is daarom de hoogste tijd dat studenten zelf de vijf dagen mogen uitkiezen waarop ze gratis kunnen reizen. Dan kunnen ze meedoen met flexibele studieprogramma’s, bij al hun stages aanwezig zijn en nog eens op de koffie komen bij hun ouders. Studenten blijven zich aanpassen aan studieontwikkelingen, het is echter het reisproduct dat vertraging heeft. Om een inhaalslag te maken, moet het reisproduct veranderen. Zet het studentenreisproduct op het goede spoor, voordat het voorgoed de trein mist.