Home Papieren ANSBladartikelen Kleren maken de vrouw

Kleren maken de vrouw

door Redactie

Feminisme is in de mode. Van Dior tot Forever21: shirts met teksten als The future is female’ en Girl power’ zijn in elke maat en voor elk budget te verkrijgen. Maar wie is er nu eigenlijk gebaat bij deze ‘feministische’ shirts?

Tekst: Aaricia Kayzer en Floor Toebes
Illustratie: Inge Spoelstra 

THE FUTURE IS FEMALE

 

Feminisme anno 2019 gaat over grote thema’s zoals abortuswetgeving en vrouwenbesnijdenis, maar ook oversluimerende verschillen tussen man en vrouw: ongewenste aanrakingen, het gebrek aan vrouwen aan de top of de loonkloof. Het is een complexe stroming waarin gelijke kansen voor ieder mens centraal staan in een wereld waarin juist iedereen verschilt.

Feminisme zat een tijd in een verdomhoekje, ziet Anneke Smelik, hoogleraar Visuele Cultuur aan de Radboud Universiteit (RU). ‘Het cliché bestond dat feministen allemaal lelijke lesbische vrouwen in paarse tuinbroeken zijn, maar dat is natuurlijk helemaal niet zo.’ Tegenwoordig lijkt feminisme juist in de mode: Kim Kardiashian en Nicki Minaj identificeren zich ermee, Madonna en Rihanna dragen feministische shirts en sinds modehuis Dior in 2017 een shirt met ‘The future is female’ de catwalk opstuurde, hangen ook winkels als H&M, Forever21 en Primark vol met ‘Girl power’ en #feminist’.

Een hippere beeldvorming omtrent het feminisme lijkt positief, maar het is maar de vraag in hoeverre zulke ‘activistische’ shirts de stroming helpen. Feministen, bedrijven of kleermakers: wie plukken daadwerkelijk de vruchten van deze ‘geëmancipeerde’ shirts? 

Holle woorden
Journalist Emy Demkes twijfelt of een boodschap op een T-shirt leidt tot meer bewustwording of interesse. Voor De Correspondent schrijft ze artikelen waarin ze de kledingindustrie onder de loep neemt. ‘Ik denk dat veel mensen zo’n shirt dragen om met de hype mee te gaan, zonder dat ze eigenlijk weten wat het feminisme inhoudt of waarom het belangrijk is om voor vrouwenrechten op te komen. Het kan natuurlijk zo zijn dat jongeren die aanvankelijk niets met feminisme hebben door de trend geïnteresseerd raken in de boodschap achter de ideologie, maar ik denk niet dat die groep heel groot is.’

Ook Libby van Dalen, lid van feministisch platform De Bovengrondse, denkt dat er twee kanten aan feministische shirts zitten. ‘Het normaliseert feminisme en kanop die manier de ideologie een positiever imago geven. Feminisme was namelijk heel lang een “vies” woord.’ Anderzijds kan de commercialisering van feminisme ervoorzorgen dat de boodschap verzwakt en alleen de tekst overblijft, denkt Van Dalen. ‘Misschien komt het woord loste staan van de strijd voor gelijkheid.’

‘Feminisme was heel lang een “vies” woord.’

Dat betekent echter niet dat het slecht is om een shirt met feministische leuzen te dragen. ‘Als het dragen van zulke shirts een manier is om feminisme uit te dragen, is dat oké. Door bewust te kiezen voor een shirt met zo’n boodschap, maak je hoe dan ook een statement. Soms kan activisme beginnen met een T-shirt’, gaat Van Dalen verder. Smelik denkt echter dat de kans klein is dat feministische shirts meer bewustwording creëren. ‘Het kan positief zijn als jonge, hippe meiden zichzelf als feminist zien, maar uiteindelijk hebben de bedrijven die zulke shirts maken een winstoogmerk en daardoor verwatert de feministische gedachte.’ Op het moment dat bedrijven iets oppakken, is de angel er volgens Smelik namelijk al uit. 

‘In de tijd dat iedereen met een Che Guavara-shirt rondliep, was ook niet iedereen communist. Het was gewoon hip.’ Deze commercialisering is een trend die niet alleen in mode plaatsvindt. ‘Eigenlijk zie je dat bijna alles op dit moment heel snel in een kapitalistisch systeem wordt opgenomen, met het doel om zo snel mogelijk zo veel mogelijk winst te maken.’

Een feministisch verhaal
Volgens Smelik kan het feminisme gebruikt worden als een verhaal om de verkoop van producten te stimuleren. Om te zorgen dat mensen producten blijven kopen, moet de urgentie van zo’n nieuw product namelijk duidelijk gemaakt worden. Daarom veranderen trends constant. ‘Je ziet dat overal’, vertelt Smelik. ‘Niet alleen in de mode, maar ook bij gadgets of superfoods. Er wordt telkens een nieuw verhaal verzonnen om trends te laten zien.’ Het narratief kan bijvoorbeeld eerst zijn dat een jurkje met sneakers combineren comfortabel en cool is. Een korte tijd later kan dit echter veranderen naar het aanprijzen van oncomfortabele hoge hakken, die de consumentkrachtig of vrouwelijk zouden laten voelen.

‘Wie het allerminste halen uit deze ‘feministische’ trend, zijn de vrouwen die de kledingstukken maken.’

Hoewel het voornamelijk verkooptrucs zijn, kan zo’n narratief misschien ook worden ingezet voor iets goeds. Voor duurzame kleding, bijvoorbeeld. Smelik ziet een omslagin de bewustwording rondom duurzaamheid en arbeidsomstandigheden. ‘Iedereen was stil toen ik drie jaar geleden een verhaal vertelde over duurzaamheid, maar nu kennen steeds meer mensen van de schaduwkanten van de kledingindustrie.’ Misschien bereikt de mode binnenkort een punt van zelfbewustzijn waarin duurzaamheid het nieuwe narratief wordt, met een opdruk als ‘This shirt is sustainable’. Sommige bedrijven gebruiken duurzaamheid al om hun producten aan te prijzen. Een voorbeeld is cosmeticamerk Lush, dat de hashtag ‘#BeCrueltyFree’ op een shampoo bar’ heeft gedrukt. Wellicht kan feministische kleding op eenzelfde manier een rol spelen in destrijd voor gelijke rechten.

Hypocriete productie
Op zo’n punt is de kledingindustrie echter nog lang niet. Wie namelijk het allerminste halen uit deze ‘feministische’ trend, zijn de vrouwen die de kledingstukken maken. Op het gebied van duurzaamheid en arbeidsomstandigheden wringt de schoen namelijk pas echt. Het gros van de shirts met feministische leuzen wordt in elkaar gezet dooronderbetaalde vrouwen in slechte werkomstandigheden.

‘Bijna alle kleding wordt gemaakt in Bangladesh, India of China’, vertelt Demkes. ‘Allemaal landen waarvan heel duidelijk uit rapporten naar voren komt dat het slecht is gesteld met arbeidsomstandigheden.’ In de kledingindustrie zijn voornamelijk vrouwen werkzaam tussen de twintig en dertig jaar, die weinig betaald krijgen en moeilijk rondkomen. De eigenaren van fabrieken zijn veelal mannen en er is regelmatig sprake van seksueel misbruik. ‘Vrouwen kunnen vaak nergens terecht met hun verhaal en er is ook niemand die voor hen opkomt’, aldus Demkes. ‘Het is nogal vreemd om met een T-shirt rond te lopen dat voor feminisme pleit, terwijl het tot stand is gekomen door vrouwenuitbuiting.’

Er zijn feministische shirts die duurzaam en eerlijk worden geproduceerd door kleine bedrijven, maar in een markt die gedomineerd wordt door grote ketens is het over het algemeen moeilijk om als consument te controleren waar je shirt precies vandaan komt. Veel merken zijnleren waar je shirt precies vandaan komt. Veel merken zijn niet transparant over hun productieketens – luxe merken zelfsnog minder dan goedkope merken, blijkt uit onderzoek van de internationale duurzaamheidsorganisatie Fashion Revolution.

‘Het is bijna onmogelijk om niet hypocriet te zijn.’

‘Kijk goed naar het bedrijf waar je iets van koopt’, adviseert Demkes. ‘Bij grote ketens die een verdienmodel hebben dat gebaseerd is op snelle productie voor zo min mogelijk geld, weet je eigenlijk al dat de kans groot is dat arbeiders worden uitgebuit.’ Er zijn een paar initiatieven die kunnen helpen bij het uitzoeken van duurzame merken, zoals de website Rankabrand. Gewoon afstappen op de winkelmedewerker kan volgens Demkes ook veel opheldering geven: ‘Als diegene niet kan vertellen waar het kledingstuk is gemaakt of door wie, weet je eigenlijk al dat er iets niet goed zit.’

Slechte werkomstandigheden, het risico op de uitholling van de ideologie en vooral veel winst voor bedrijven: hoe goed zo’n modieus statement ook bedoeld is, er lijken niet veel voordelen te zitten aan de feministische T-shirts van grote bedrijven. Toch heeft het volgens Van Dalen geen zin om vrouwen die zulke shirts dragen te bekritiseren. ‘Het is bijna onmogelijk om niet “hypocriet” te zijn. Je moet vooral kritisch zijn tegenover grote bedrijven.’

 

 

Laat een reactie achter

Gerelateerde artikelen