Home Papieren ANSBladartikelen Publiekelijk bloot

Publiekelijk bloot

door Redactie

In Tijdsgeest wordt iedere editie verleden, heden en toekomst van een bepaald fenomeen of ontwikkeling besproken. Deze editie: Publiekelijk bloot

Tekst: Wouter van der Laan en Julia Mars
Illustratie: Inge Spoelstra

 

ANS tijdsgeest 750x

Bloot is een normale zaak in Nederland, tenminste volgens de wet. In artikel 430a van het Wetboek van Strafrecht is vastgelegd dat je op ieder moment naakt mag zijn, als de gemeente de plek geschikt heeft verklaard voor naaktrecreatie. Er zijn weinig andere landen waar ongeklede recreatie wettelijk is toegestaan. Toch maken weinig Nederlanders tegenwoordig gebruik van dit voorrecht. 

Waar jongeren in de jaren zestig, zeventig en tachtig nog zonder schaamte met blote borst over naaktstranden flaneerden, heeft deze schaamteloosheid langzaam plaatsgemaakt voor meer gêne. Niet alle jongeren in kleedkamers van sportscholen durven zich meer bloot te geven. Ze douchen liever met een bezwete onderbroek aan of rijden naar huis om daar te douchen. Bedekte lichamen zijn weer de norm in de samenleving. Kan publiekelijk naakt niet meer in Nederland, of liggen we binnenkort weer open en bloot op het strand?

Verleden: I’m sexy and I know it
Publiekelijk naakt was tot kort na de Tweede Wereldoorlog vrijwel ondenkbaar. ‘De kerk had destijds een grote invloed op de sociale normen en waarden in Nederland’, vertelt Maerten Prins, docent Sociale en Cultuurpsychologie aan de Radboud Universiteit (RU). Seks was uitsluitend voor de voortplanting en alles wat met seksualiteit te maken had, was taboe. ‘Daarom werd erop gehamerd dat lichamen zoveel mogelijk bedekt moesten zijn’, vertelt Prins. De jaren zestig werden gekenmerkt door de opkomst van een jeugdcultuur die zich verzette tegen allerlei bestaande autoriteiten en taboes. ‘Deze jeugdcultuur ontstond doordat de nieuwe generatie jongeren lange tijd naar school ging. Hier hadden ze, in tegenstelling tot thuis, alle vrijheid om ideeën met elkaar uit te wisselen’, vertelt Prins.

Ook het taboe rondom naaktheid werd aan de spies geregen. Dat leidde tot een toename van naaktstranden en erotische films. In 1971 werd de allereerste film uitgebracht waar expliciet seks in te zien was, Blue Movie, met als ondertitel ‘een film die iedereen mag zien’. ‘De kerk en de overheid probeerden films als Blue Movie nog te censureren, bijvoorbeeld door ze in bioscopen te verbieden. De films waren echter zo populair onder jongeren dat dit tevergeefs was’, vertelt Prins. ‘Als gevolg stopte de overheid met het censureren van films. De verantwoordelijkheid voor de grenzen van de inhoud van films kwam vanaf toen te liggen bij de filmproducenten en uiteindelijk bij de consument zelf.’ Doordat er nu niet langer één instantie was die de grenzen van censuur bepaalde, vervaagden ook de grenzen rondom de normen en waarden van publiekelijk bloot.

tijdlijn 2
Heden: Mij niet gezien
Tegenwoordig is sprake van een tweedeling in het uiten van publiekelijk bloot. Aan de ene kant lijken blote lichamen en naaktheid veel aanwezig te zijn in media en reclames. Zo is menig bushokje voorzien van advertenties met een halfnaakte vrouw. Toch is deze opleving van naaktheid niet terug te zien in het gedrag van mensen. ‘Topless zonnen komt bijna niet meer voor’, vertelt Linda Duits, sociaal wetenschapper aan de Universiteit Utrecht. ‘Ook zie je dat mensen terughoudender zijn met douchen in de sportschool. Soms douchen ze met hun ondergoed aan.’ 

Een eenduidige oorzaak voor dit maatschappelijke verschijnsel is moeilijk aan te wijzen, maar wetenschappers menen dat het vooral te maken heeft met tijdsgolven. ‘De ene generatie zet zich af tegen de andere generatie’, vertelt Duits. Mineke Schipper, auteur van het boek Bloot of bedekt, denkt dat de toenemende bedektheid juist komt door al het naakt in advertenties. ‘Reclames van vandaag de dag laten veel bloot zien, maar hanteren hierbij een dwingende norm van het “ideale” lichaam’, vertelt ze. ‘Wanneer het eigen lichaam niet voldoet aan de ideale reclameafmetingen, verbergen mensen dit liever.’

Ook de grenzen van de fatsoensnorm om naakt te laten zien, zijn op dit moment niet eenvoudig te trekken. Volgens Prins is Facebook hier een goed voorbeeld van. ‘Facebook probeert wel het een en ander te censureren, maar weet niet precies wat het criterium voor daarvoor moet zijn’, vertelt hij. ‘Tepels van vrouwen worden stelselmatig verwijderd, maar tepels van mannen dan weer niet.’

 

Toekomst: #FreeTheNipple
Steeds meer activisten spreken zich uit tegen de huidige omgang met publiekelijk bloot. De Amerikaanse filmmaker Lisa Esco begon bijvoorbeeld de #FreeTheNipple-campagne, waarmee ze de dubbele moraal rondom tepels wilde doorbreken. Ook de Instagrampagina ‘Genderless Nipples’ probeert het onduidelijke censuurbeleid aan te stippen, door foto’s van anonieme tepels te plaatsen. Instagram kan niet achterhalen of deze tepels mannelijk of vrouwelijk zijn, en censureert ze dus niet. Het is niet alleen het censuurbeleid dat een heikel punt is. Ook tegen de standaard van het ‘ideale’ lichaam in reclames komen mensen in opstand. In een recente uitgave van het stijltijdschrift Fantastic Man lieten mannen van verschillende leeftijden en posturen hun kruis fotograferen. Het doel hiervan is om het mannelijk geslachtsdeel op een gevarieerde en realistische manier weer te geven, als reactie op het eenzijdige beeld in media en reclames. De intrede van dit soort protestbewegingen kan worden gezien als een tegenreactie op de heersende normen van de media- en reclame-industrie. Volgens de observatie van Duits breekt er binnenkort weer een nieuwe fase aan waarin meer naakt te zien zal zijn. Een nieuwe tijdsgolf waarin de behoefte bestaat om de onduidelijke grenzen en dubbele moraal aan te pakken. De golf lijkt langzaam te bewegen naar een maatschappij waarin je trots mag zijn op je lichaam, zowel bedekt als naakt.

Heb je geen tijd om hierop te wachten, dan is uit de kleren gaan wellicht de beste optie. Door in het openbaar bloot te gaan, draag je namelijk bij aan een gevarieerder en reëler beeld van het menselijk lichaam dan ons wordt voorgehouden door de reclame-industrie.

 

Laat een reactie achter

Gerelateerde artikelen