Anno 2019 is de emancipatie van vrouwen geen onbekend begrip meer: dat mannen en vrouwen gelijk zouden moeten worden behandeld, is een mening die het grote publiek inmiddels deelt. Mannenemancipator Jens van Tricht zet zich in voor gendergelijkheid maar richt zich daarbij specifiek op mannen. ‘De kern van het probleem is dat mannen denken dat emancipatie en feminisme niets met hen te maken heeft en zelfs tegen hen is.’
Tekst: Floor Toebes
Foto’s: Jetske Adams
Dit artikel verscheen eerder in de tweede editie van ANS 2019-2020
Mannen en vrouwen worden op steeds meer gebieden gelijker behandeld. Zo is afgelopen jaar een uitbreiding van het vaderschapsverlof ingevoerd en kijkt niemand meer vreemd op als een vrouw de politiek in gaat. Emancipatie, het streven naar gelijke rechten tussen verschillende bevolkingsgroepen, lijkt tussen mannen en vrouwen de goede kant op te gaan. Toch zijn er ook stemmen die dit ontkennen. Zij vinden dat emancipatie zich in het publieke debat te veel richt op vrouwen. Daardoor zouden mannen helemaal vergeten zijn in dit verhaal en misschien zelfs worden benadeeld. Zo stelt de Amerikaanse psycholoog Jordan Peterson dat feminisme te ver gaat en promootte campagnebureau SIRE in 2017 dat jongens meer jongen moeten kunnen zijn.
In een hip koffietentje in Amsterdam spreekt ANS de mannenemancipator Jens van Tricht. Hij zet zich in voor de gelijke behandeling van mannen en vrouwen, maar anders dan het hiervoor genoemde geluid, vindt hij dat mannen zich juist niet zo ‘mannelijk’ moeten gedragen. Volgens hem is het nu zo dat je alleen op de maatschappelijke ladder kunt klimmen wanneer je je gedraagt als een ‘echte’ man: dominant en sterk. In de huidige samenleving word je langs de mannelijke meetlat gelegd ongeacht of je je identificeert als man, vrouw of een ander gender. ‘We zitten in een systeem waar vrouwen zo mogen worden als mannen’, legt de activist vurig uit. Cynisch gaat hij verder: ‘Vrouwen moeten zich maar aanpassen aan de mannelijke standaard en als dat niet lukt, is dat hun eigen probleem.’ Volgens Van Tricht is dit een groot probleem. Op deze manier kunnen vrouwen niet emanciperen omdat er geen plek wordt gemaakt voor zogenaamd ‘vrouwelijke’ eigenschappen. Daarom moeten mannen ook emanciperen, wat betekent dat ze ook open moeten staan voor eigenschappen die met vrouwelijkheid worden geassocieerd.
‘We moeten altijd maar voldoen aan dat nauwe beeld van mannelijkheid.’
Van Tricht denkt dat ‘een zwijgende meerderheid van de mannen ook openstaat voor vrouwelijke eigenschappen en het normaal vindt dat mannen en vrouwen gelijk worden behandeld’. Hij bedoelt hiermee dat mannen bijvoorbeeld zorgzaam zouden willen zijn zonder dat ze ‘vrouwelijk’ worden genoemd. ‘Maar zij weten niet hoe ze dit kunnen doen en waar ze bij horen. Want als je geen vrouw, homo of een gekleurd iemand bent, waar hoor je dan bij?’, legt Van Tricht uit. Voor deze mannen zet de activist zich dagelijks in met zijn organisatie ‘Emancipator’. Hij probeert gendergelijkheid teweeg te brengen door zich specifiek te richten op mannen en met hen in gesprek te gaan of zich uit te spreken over de rol van mannen in de maatschappij. Zo hoopt hij mannen de gelegenheid te geven om ‘niet alleen mannelijk te zijn, maar ook vrouwelijk en vooral mens te zijn’.
Verman je!
Als je de term ‘mannenemancipatie’ hoort, zou je bijna denken dat mannen het slecht hebben, terwijl zij vaker leiding hebben over anderen en daarnaast nog steeds beter worden betaald dan vrouwen. ‘Mannen hebben het economisch gezien ook beter dan vrouwen’, beaamt Van Tricht. ‘Maar dat wordt ook van mannen verwacht’, vertelt de activist. ‘Van mannen wordt verwacht dat ze voor brood op de plank zorgen, dat ze dominant en sterk zijn terwijl ze dit misschien wel helemaal niet willen.’ Om nog wat kracht achter zijn stelling te zetten, zegt hij met grootse handgebaren: ‘we moeten altijd maar voldoen aan dat nauwe beeld van mannelijkheid.’
Hoeveel mannen zich echt oncomfortabel voelen bij het typische beeld van mannelijkheid, kun je betwisten. Al zouden het er maar weinig zijn, toch blijft het probleem volgens Van Tricht bestaan: mannelijke eigenschappen krijgen in de huidige maatschappij nog steeds een hogere waardering dan vrouwelijke eigenschappen. ‘Ongeacht je gender, moet je mannelijk eigenschappen hebben om op de maatschappelijke ladder te kunnen klimmen.’
‘Jongens die doen zoals meisjes? Daar worden we ongemakkelijk van.’
Om deze situatie enigszins te verbeteren is het cruciaal om eigenschappen die als vrouwelijk worden gezien, zoals zorgzaamheid, meer te waarderen. Anders kan er geen gendergelijkheid bestaan, aldus Van Tricht. ‘Het mechanisme dat die ongelijkheid creëert pakken we nog niet aan.’ Duidelijk geërgerd zegt hij: ‘Deze maatschappij haalt zijn neus op voor vrouwelijkheid, voor zorg. Kijk naar hoe beroepen in de zorg en het onderwijs betaald worden, hoe deze gewaardeerd worden. En dat terwijl zorg de kern van onze samenleving is!’ Even valt hij stil, neemt nog een slok koffie en vervolgt. ‘Jongens die doen zoals meisjes? Daar worden we ongemakkelijk van. Dat moet echt veranderen.’ Dus we moeten volgens de mannenemancipator niet alleen vrouwen motiveren om zich te interesseren in ‘mannenberoepen’, zoals Defensie en technische beroepen, maar ook mannen motiveren om zich te interesseren in ‘vrouwenberoepen’, zoals een baan in de zorg of het onderwijs.
Notenkrakers
Zo klinkt Van Tricht eerder als een strijder voor gendergelijkheid terwijl hij een organisatie voor mannenemancipatie heeft opgericht. ‘Emancipator heb ik ook opgericht voor gendergelijkheid, maar we richten ons specifiek op jongens en mannen’, vertelt de activist. Waarom heeft Van Tricht voor zo’n misleidende term gekozen? ‘Wat ik in de afgelopen jaren heb gemerkt, is dat je iets expliciet moet maken als je wil dat het aandacht krijgt’, licht hij toe. Binnen de emancipatiebeweging wordt de positie van mannen volgens hem namelijk vaak vergeten. ‘Daarom richten wij ons specifiek op het betrekken van jongens en mannen bij gendergelijkheid. Als je dat niet doet, dan denken ze dat het niet over hen gaat’, verzucht hij. Zonder een actieve bijdrage van mannen is emancipatie moeilijk haalbaar. Want echte gendergelijkheid bereik je enkel en alleen met vrouwen én mannen.
‘Als je het niet expliciet maakt, denken mannen dat het niet over hen gaat.’
Dit merkte hij al in zijn jonge jaren toen hij als onderdeel van de Amsterdamse krakersbeweging van de jaren 90 in aanraking kwam met emancipatie. ‘We hielden discussies over de rol van mannen in de maatschappij en de verhoudingen tussen mannen en vrouwen’, vertelt de mannenemancipator. Binnen de krakersbeweging werd geprobeerd om de traditionele man-vrouwrolverdeling te verbreken. Dat ging niet altijd van een leien dakje, vertelt hij. ‘Het is onmogelijk om het in één keer goed te doen. Ik merkte toen hoe hardnekkig patronen kunnen zijn’, even is hij stil en kiest zijn woorden zorgvuldig: ‘met willen dat het anders gaat, is het nog niet anders.’ Met die gedachte pakte Van Tricht het daarna groot aan met de oprichting van Emancipator.
Emanciperen in de praktijk
Zoals Van Tricht al beschreef, is het in de praktijk nog niet zo makkelijk om gendergelijkheid te bewerkstelligen. Het probleem is volgens de activist dat emancipatie vaak niet op de juiste manier wordt aangepakt waardoor er daadwerkelijk iets verandert. ‘Om iets te veranderen moet je niet kiezen tussen het persoonlijke en het politieke, maar je moet die samenpakken’, vertelt hij. ‘Je moet én in je persoonlijke leven patronen verbreken, én in de politiek hetzelfde doen.’
Om die reden verzorgt Emancipator zowel mannencursussen, waarin mannen nadenken over genderrollen, als de ontwikkeling van toolkits in het onderwijs, om daar kinderen zo goed mogelijk te onderwijzen zonder de traditionele genderrollen. Zijn werk is echter niet altijd groots en meeslepend: ‘Uiteindelijk komt het in heel veel situaties erop neer dat we onze hand opsteken en zeggen ‘goh, maar op welke manier spelen jongens, mannen en mannelijkheid nou een rol bij dit probleem? En hoe gaan we die deel maken van de oplossing?”
Toekomstbeeld
Het is een interessante vraag: hoe gaat mannenemancipatie de situatie verbeteren? Is het streven van Van Tricht niet te idealistisch? Ondanks dat hij zijn visie baseert op wetenschappelijke cijfers, kun je je afvragen hoeveel mannen zich kunnen vinden in zijn plannen. ‘Het is relatief makkelijk om een zaal vol vrouwen te krijgen die het belangrijk vinden dat mannen gaan veranderen’, moet hij toegeven. Dit betekent echter niet dat zijn ideeën onsuccesvol zijn. Zo krijgt Emancipator een stem in de documentaire Man Made van Sunny Bergman en heeft de organisatie sterk bijgedragen aan de lobbyvoering voor de uitbreiding van het vaderschapsverlof.
‘De roep om de sterke man is zo groot. En sterke mannen leiden vaak tot geweld.’
En Emancipator heeft nog genoeg plannen voor de toekomst. ‘Je kunt bijvoorbeeld bekijken wat er nodig is in onderwijsvernieuwing zonder dat op te hangen aan een roze-blauwverschil tussen jongens en meisjes’, vertelt Van Tricht. ‘De samenleving wil graag problemen in het algemeen oplossen door kinderen de ‘juiste’ manier te leren. Maar degenen die met kinderen aan de slag gaan, zijn deel van het probleem. Dus ook volwassenen moeten zich anders gaan gedragen’, gaat hij verder. Daarin is bewustwording heel belangrijk en moet je het gesprek aangaan en experimenteren.
Emancipator lijkt de goede kant op te gaan, betekent dit ook dat emancipatie de goede kant op gaat? De mannenemancipator zoekt even naar de juiste woorden. ‘Op dit moment zijn er duidelijk twee bewegingen te onderscheiden in de samenleving en kan het dus ook twee kanten opgaan met emancipatie. Aan de ene kant denk ik soms dat het ontzettend mis gaat. De roep om de sterke man is zo groot. En sterke mannen leiden vaak tot geweld en ellende.’ Weer denkt de activist na voordat hij verder gaat: ‘aan de andere kant denk ik dat dit de laatste stuiptrekkingen zijn van een systeem dat niet langer houdbaar is.’ Het pad naar geslaagde emancipatie, naar eerlijke gendergelijkheid is niet makkelijk en lang, maar met nieuwe perspectieven komen we een heel eind. Misschien wordt het eerst slechter voordat het beter gaat. Er is in ieder geval een nieuw geluid in de discussie over emancipatie waardoor mensen wellicht vaker openstaan voor conversatie.