Ieder plein, rotonde, muur of gevel in Nijmegen staat er vol mee: kunst. In ‘Uit de kunst’ worden verschillende van deze Nijmeegse pareltjes onder de loep genomen. Deze keer: miskend meesterwerk op het Stationsplein.
Tekst: Annemarie Segeren
Foto’s: Loren Brouwer
In 1999 werd de Britse kunstenaar Tony Cragg door de gemeente Nijmegen gevraagd om een kunstwerk te creëren. Zijn werk zou op het Stationsplein geplaatst worden, als kroon op het visitekaartje van de stad. 
Het kunstwerk (zonder titel) bestaat uit drie bronzen elementen waarvan er twee rechtop staan en een ligt. De objecten zijn gemaakt uit een soort slordig gestapelde schijven die allemaal een andere vorm hebben. De draaiende stapels lijken ieder moment uit evenwicht te kunnen raken of een andere vorm aan te nemen. Deze beweeglijke indruk past goed bij het Stationsplein, een plek waar reizen centraal staat. De omgeving is voor Craggs kunstwerk erg belangrijk. Helaas komt de beeldengroep nu niet goed tot zijn recht.
Beroemde kunstenaar
Tony Cragg (1949) is geen onbekende naam in de kunstwereld. Deze Engelse beeldhouwer heeft meerdere solotentoonstellingen op zijn naam staan, waaronder in het Van Abbemuseum in Eindhoven, (1991), Louvre in Parijs (2011) en in China en Taiwan (2013). In 1988 won hij de prestigieuze Turner prize die ieder jaar aan een Britse kunstenaar onder de vijftig wordt toegekend. Nadat hij op drie verschillende kunstacademies in Engeland heeft gezeten, vestigde hij zich in 1977 in Wuppertal, Duitsland.
Wat is kunst?
Cragg begon zijn artistieke carrière in de jaren zeventig, de tijd dat vele kunstenaars zich bezig hielden met de vraag wat kunst nu eigenlijk is. Moet kunst altijd mooi zijn? Kun je het publiek betrekken bij kunst? Allerlei vragen borrelden op. Kunstwerken die met deze vragen speelden, kregen de benaming ‘conceptuele kunst’. Conceptuele kunstenaars meenden dat het idee achter het werk belangrijker is dan hoe het werk eruit ziet. Kunst had vanaf deze periode geen beperkingen meer. Alles was mogelijk. Ook Craggs vroege werk is conceptueel te noemen. Hij maakte kunstwerken van gevonden voorwerpen, zoals huishoudelijk afval en materialen uit de natuur. Hij legde bijvoorbeeld takjes en scherven in een bepaald patroon op de grond.
‘Cragg maakte kunstwerken van gevonden voorwerpen, zoals huishoudelijk afval en materialen uit de natuur.’
Plastic en het moderne leven
In de jaren negentig veranderde Craggs interesse. Hij ging experimenteren met verschillende materialen zoals brons, staal, hout, glas of steen om te kijken hoe hij die eruit kon laten zien. Cragg maakte sculpturen in de vorm van flessen, flacons, potten en vazen in de meest uiteenlopende materialen. Vervolgens stapelde, verdraaide of verkleefde hij die figuren, alsof het gesmolten plastic is. 
Verpakkingen van vloeistof vindt Cragg interessant, omdat deze objecten vaak van plastic gemaakt zijn. Ze hebben dus een tijdelijk en veranderlijk karakter, niet bedoeld om eeuwig te bestaan. Het moderne leven wordt ook gekenmerkt door veranderlijkheid. Naast bijvoorbeeld treinstations en reclamebeelden, voegde Cragg plastic containers toe aan het rijtje symbolen van het moderne leven. Toen de kunstenaar eind jaren negentig de opdracht van de gemeente Nijmegen kreeg om een werk te maken, heeft hij goed gekeken naar de omgeving waar het werk zou worden geplaatst. Craggs werk toont het moderne leven, dat snel en dynamisch is. Station Nijmegen staat hierin centraal.
‘Craggs werk toont het moderne leven, dat snel en dynamisch is.’
Shared space
Voorheen stond het kunstwerk op een ovale rotonde. Hierdoor sprong het, bij het verlaten van het treinstation, meteen in het oog. Dat is nu wel anders. De verkeerssituatie voor het station is een zooitje. De rotonde is weg en heeft plaatsgemaakt voor een ovale ruimte (de beruchte shared space) waar auto’s, voetgangers en fietsers tegelijkertijd gebruik van maken en rekening met elkaar moeten houden. Dat laatste gebeurt niet. Het is niet duidelijk wie van deze weg gebruik mag maken en wie voorrang heeft. In deze ovale chaos staat ook het kunstwerk van Cragg; niet meer als middelpunt maar weggemoffeld aan de zijkant tussen vlaggenmasten en reclameborden, als een soort belichaming van de verwarrende verkeerssituatie rondom de bronzen sculpturen. Beweeglijkheid en het moderne leven zijn verruild voor ongemak en belemmering.
Hopelijk gaat het stationsplein snel weer op de schop, dan kan Craggs kunstwerk weer in al zijn pracht de treinreiziger verwelkomen in de oudste stad van Nederland.