Uit onderzoek van de Radboud Universiteit Nijmegen blijkt dat het menselijke immuunsysteem zelf de parasiet die malaria veroorzaakt kan bestrijden. De parasiet verspreidt zich via muggen van mens tot mens en vestigt zich in menselijke rode bloedcellen.
Tekst: Myrte Nowee
Jaarlijks sterven wereldwijd zo’n 450.000 mensen aan malaria en raken rond de 200 miljoen mensen ermee besmet. Ondanks voorzorgsmaatregels, zoals klamboes en antimuggenspul, en malariamedicatie sterven vooral in Afrika veel mensen aan de ziekte. Het ontwikkelen van een vaccin zou een meer permanente oplossing zijn. Op dit moment bestaat dat nog niet. Onderzoek aan de RU zou hier in de toekomst mogelijk verandering in kunnen brengen. Onderzoekers hebben namelijk een afweermethode van het immuunsysteem tegen malaria ontdekt. In sommige gevallen zorgt deze afweermethode ervoor dat een besmet persoon de parasiet niet door kan geven aan muggen.
Besmetting
De malariaparasiet heeft een levenscyclus waarin hij een deel van zijn leven doorbrengt in de mug en een deel in de mens. Wanneer een besmette mug iemand steekt, kan de mug de parasiet doorgeven aan diegene. Wanneer dit gebeurt nestelt de jonge parasiet zich in een rode bloedcel in de mens. Hier ontwikkelt hij zich, totdat hij in de levensfase zit waarin hij op zijn beurt weer muggen kan besmetten. Omdat er heel veel muggen zijn kan één besmet persoon tientallen andere personen besmetten. Tot voor kort werd aangenomen dat de parasiet beschermd was tegen de afweer van het menselijke immuunsysteem wanneer hij in een rode bloedcel zit. In het onderzoek zijn echter specifieke eiwitten gevonden die enkel op het oppervlak van rode bloedcellen waar de parasiet zit tot expressie komen. Witte bloedcellen uit het immuunsysteem kunnen deze eiwitten herkennen en daardoor de geïnfecteerde cellen met parasiet uitschakelen.
Malaria vaccins
Dit principe van eiwitherkenning door witte bloedcellen wordt voor vele vormen van vaccinaties gebruikt. Het was echter niet bekend dat malaria ook op deze manier bestreden zou kunnen worden. ‘Mensen kunnen in sommige gevallen de parasiet blijkbaar zelf bestrijden’, vertelt malariaonderzoeker aan de RU Teun Bousema. ‘We hebben dus iets gevonden wat in de natuur al werkt. Nu is het de bedoeling dat we dit kunnen versterken zodat malaria wereldwijd bestreden kan worden.’
Het onderzoek duurde jaren en Bousema voorspelt dat het ook nog vele jaren zal duren voordat een malariavaccin ontwikkeld is. ‘Het is optimistisch om te denken dat dit de oplossing is’, vertelt Bousema. Volgens hem kan het wel kan bijdragen aan het belemmeren van de verspreiding van malaria. ‘Het is belangrijk om te proberen om verschillende strategieën te combineren, en dit zou een van die mooie strategieën kunnen zijn.’