Duizendpoten hebben maar tientallen poten, er zitten meer bacteriën in je mond dan mensen op aarde en als je je rechteroog sluit kun je nooit over je rechterschouder kijken. In Wist je dat lees je weetjes waarvan je niet wist dat je ze wilde weten. Deze keer: Wist je dat de walging van andermans vieze geluiden een stoornis is?
Ken je dat? Je zit rustig in de universiteitsbibliotheek en ineens vist een medestudent een appel uit zijn rugzak. Iedereen heeft weleens honger, maar het is nergens voor nodig om die appel zo luidruchtig te verorberen dat zelfs een zeekoe dit beschaafder zou doen. Het is op zo’n moment erg spijtig dat het huidige coronabeleid het niet toelaat om deze persoon heel vriendelijk op te tillen en naar buiten te gooien. Wat te denken van die medestudent die tijdens het college permanent ademt alsof hij op het punt staat om klaar te komen? Of de huisgenoot die snurkt alsof hij voor het slapengaan heel Schiphol heeft ingeslikt… Je zou er bijna moordlustig van worden. Hoe komt dat?
Een nieuwe stoornis
Sinds kort is het een officiële aandoening: door de mens geproduceerde geluiden – zoals smakken, niezen, slurpen of snurken – kunnen bij sommige mensen tot agressie leiden. Het onderzoek dat de Belgische hoogleraar Damiaan Denys en zijn collega’s naar dit verschijnsel deden, werd een paar weken geleden zelfs met de alternatieve nobelprijs -voor grappig ogende maar belangrijke wetenschap- bekroond. Denys kreeg in 2005 voor het eerst een patiënte op zijn spreekuur die zo walgde van niezende mensen dat ze er soms zelfs moordneigingen van kreeg. Er was geen diagnose mogelijk, omdat geen enkele aandoening overeenkwam met de klachten van deze vrouw.
‘Miso’ en ‘fonie’ betekenen samen ‘haat voor geluid’.
Toen in 2008 zich opnieuw een patiënt meldde die extreme last had van het geluid van haar snurkende partner, ging Denys onderzoek doen. Op het internet bleken er veel mensen te klagen over zo’n extreme hinder van door de mens geproduceerde geluiden. Zij verwezen hiernaar met de term misofonie. Dat is een samenvoeging van het Griekse ‘miso’ en ‘fonie’, dat samen ‘haat voor geluid’ betekent. Hier leken zoveel mensen aan te lijden dat er via de site van het ziekenhuis mogelijke patiënten werden geworven. Samen met collega’s Arjan Schröder en Nienke Vulink onderzocht Denys 42 patiënten waarvan het vermoeden bestond dat zij aan misofonie leden. De symptomen, persoonlijkheidstrekken en de manier waarop deze patiënten met hun haat voor geluidjes omgingen, leken ontzettend op elkaar. De onderzoekers concludeerden dat zij te maken hadden met een stoornis. In de diagnostische handboeken voor psychiatrische aandoeningen stond echter nog geen stoornis overeenkomstig met Denys’ bevindingen. Daarom heeft hij misofonie nu voor het eerst als aparte stoornis gedefinieerd.
Strenge criteria
Wanneer is er dan sprake van misofonie? Een gewone ergernis – veroorzaakt door het geluid van de appel etende medemens – is immers niet meteen een stoornis. Daarom moet een patiënt voldoen aan drie criteria. Ten eerste moet een bepaald geluid leiden tot een obsessie, waardoor het voor patiënten onmogelijk wordt om hun aandacht op iets anders dan het geluid te richten. Daarnaast moet het geluid leiden tot oncontroleerbare agressie of walging. Tenslotte gaat de patiënt sociale situaties vermijden vanwege een mogelijke confrontatie met het geluid.
Maak je niet ongerust als je weleens een appeltje in de bieb eet.
Wat de oorzaken van misofonie precies zijn, is nog onduidelijk. Het onderzoek focust voornamelijk op het definiëren van misofonie als een stoornis en minder op de mogelijke oorzaken. Recentelijk heeft het Amsterdam UMC meer onderzoek gedaan waarbij werd geconstateerd dat misofonie zowel voorkomt bij mensen met een goed gehoor als bij patiënten met gehoorproblemen. Daarom heeft de aandoening waarschijnlijk niets met het gehoor van patiënten te maken. Uit hersenonderzoek bleek wel dat de automatische geluidsfiltering bij patiënten met misofonie minder goed verloopt, wat zou kunnen leiden tot de heftige emoties van walging en agressie.
Kan ik nog veilig een appel eten?
Ben jij nu iemand die graag in de universiteitsbieb een appeltje eet? Maak je dan niet ongerust. De agressie wordt over het algemeen voornamelijk getriggerd door mensen die dicht bij de patiënt staan, zoals geliefden of familieleden. Dankzij de anderhalvemetersamenleving is de kans natuurlijk sowieso erg klein dat je binnen gehoorafstand van andere mensen een ranzig geluid maakt!